Czy robotyzacja jest bezpieczna? Nowe regulacje UE

 

Czy roboty przemysłowe są bezpieczne? Nowe podejście do bezpieczeństwa zgodnie z unijną dyrektywą

Roboty przemysłowe odgrywają coraz większą rolę w nowoczesnych zakładach produkcyjnych – od branży automotive, przez elektronikę, po sektor spożywczy. Automatyzacja procesów pozwala zwiększyć precyzję, tempo pracy i powtarzalność, a także ograniczyć koszty. Jednak obok oczywistych korzyści pojawia się kluczowe pytanie: czy roboty przemysłowe są bezpieczne dla ludzi?

Nowa Dyrektywa Maszynowa (UE) 2023/1230, która zacznie obowiązywać w pełni od 2027 roku, stawia bezpieczeństwo w centrum projektowania, integracji i eksploatacji robotów. Przyjrzyjmy się, jak zmienia ona podejście do robotyzacji i jakie rozwiązania techniczne pomagają minimalizować ryzyko.

1. Główne zagrożenia związane z robotami przemysłowymi

Tradycyjne roboty przemysłowe wykonują szybkie, powtarzalne ruchy z dużą siłą. W przypadku braku odpowiednich zabezpieczeń mogą stanowić ryzyko dla operatorów. Do najczęstszych zagrożeń należą:

• urazy mechaniczne – wynikające z kolizji z ramieniem robota lub narzędziem roboczym,

• przygniecenie lub wciągnięcie – zwłaszcza w liniach montażowych i spawalniczych,

• ryzyko awarii systemów sterowania, które może doprowadzić do niekontrolowanego ruchu robota.

Dlatego najnowsze przepisy UE kładą nacisk nie tylko na konstrukcję maszyny, ale też na cały cykl życia robota – od etapu projektowania po utrzymanie ruchu.

2. Coboty – nowa generacja bezpiecznych robotów

W odpowiedzi na rosnące wymagania dotyczące bezpieczeństwa pojawiła się nowa kategoria urządzeń – roboty współpracujące (coboty). Ich konstrukcja i oprogramowanie zostały opracowane tak, aby umożliwić bezpieczną współpracę człowieka z maszyną bez barier fizycznych.

Nowoczesne coboty wyposażone są m.in. w:

• czujniki siły i momentu, które natychmiast zatrzymują robota po wykryciu kontaktu,

• systemy wizyjne 3D monitorujące przestrzeń roboczą,

• oprogramowanie ograniczające prędkość, zasięg i siłę działania w zależności od obecności człowieka.

To właśnie te funkcje są zgodne z wytycznymi norm ISO 10218 i ISO/TS 15066, które definiują standardy bezpiecznej współpracy człowieka z robotem.

3. Dyrektywa 2023/1230 – nowe wymogi dla bezpieczeństwa maszyn

Nowa Dyrektywa Maszynowa UE 2023/1230 (tzw. Machine Regulation) rozszerza zakres zabezpieczenia maszyn i robotów oraz  odpowiedzialności producentów robotów i integratorów. Wprowadza m.in.:

• obowiązek oceny ryzyka na etapie projektowania każdego systemu robotycznego,

• wymóg zapewnienia cyberbezpieczeństwa systemów sterowania robotów,

• konieczność cyfrowej dokumentacji bezpieczeństwa, dostępnej przez cały okres użytkowania maszyny,

• precyzyjne zasady dotyczące interfejsów człowiek–maszyna (HMI), aby zapobiec błędom operatorów.

Dzięki temu przepisy lepiej odpowiadają na wyzwania Przemysłu 4.0, w tym integrację robotów z systemami sztucznej inteligencji czy zdalne sterowanie.

4. Systemy detekcji i automatyczne zabezpieczenia

Nowoczesne roboty przemysłowe korzystają z zaawansowanych systemów bezpieczeństwa aktywnego, które zapobiegają wypadkom jeszcze zanim dojdzie do kontaktu z człowiekiem.

Najczęściej stosowane rozwiązania to:

• czujniki lidarowe i ultradźwiękowe – tworzą wirtualne strefy bezpieczeństwa,

• systemy awaryjnego zatrzymania (E-Stop) – natychmiastowo wyłączają robota,

• oprogramowanie diagnostyczne – analizuje w czasie rzeczywistym dane o ruchu i reaguje na nieprawidłowości.

Takie technologie znacząco zmniejszają ryzyko błędu ludzkiego, który nadal pozostaje główną przyczyną incydentów w zrobotyzowanych liniach.

5. Wygrodzenia i bariery bezpieczeństwa

Tam, gdzie stosowane są tradycyjne roboty o dużej mocy i zasięgu, kluczowe znaczenie mają profesjonalne wygrodzenia. Firmy takie jak Troax opracowują modułowe systemy osłon, które:

• uniemożliwiają przypadkowe wejście w strefę pracy robota,

• zapewniają pełną widoczność procesu produkcji dzięki transparentnym panelom,

• integrują się z czujnikami otwarcia drzwi i blokadami elektromagnetycznymi.

Zgodnie z nową dyrektywą UE, takie wygrodzenia stanowią obowiązkowy element systemu bezpieczeństwa w przypadku maszyn o podwyższonym ryzyku.

6. Szkolenia i kultura bezpieczeństwa

Nawet najlepiej zaprojektowany system nie zapewni bezpieczeństwa, jeśli personel nie będzie właściwie przeszkolony. Dyrektywa 2023/1230 podkreśla znaczenie szkoleń z obsługi i reagowania na sytuacje awaryjne.

Operatorzy muszą znać:

• zasady bezpiecznej współpracy z robotami,

• procedury zatrzymania awaryjnego,

• metody kontroli i konserwacji urządzeń.

Firmy, które inwestują w regularne szkolenia i audyty bezpieczeństwa, zmniejszają ryzyko wypadków oraz zwiększają świadomość pracowników.

7. Roboty zwiększają bezpieczeństwo ludzi

Wbrew pozorom, automatyzacja nie jest zagrożeniem dla ludzi — przeciwnie, w wielu przypadkach eliminuje ryzykowne zadania. Roboty przejmują prace w strefach o wysokiej temperaturze, dużym zapyleniu czy hałasie, chroniąc zdrowie pracowników.

Nowoczesne systemy mogą też monitorować parametry produkcji i środowiska pracy, wykrywając potencjalne nieprawidłowości zanim dojdzie do wypadku.

Podsumowanie

Roboty przemysłowe są dziś bezpieczniejsze niż kiedykolwiek wcześniej – pod warunkiem, że są projektowane, instalowane i użytkowane zgodnie z obowiązującymi normami i nową Dyrektywą Maszynową UE 2023/1230.

Połączenie technologii bezpieczeństwa, odpowiedniego szkolenia personelu i rozwiązań takich jak wygrodzenia Troax pozwala tworzyć środowisko, w którym człowiek i robot mogą pracować ramię w ramię – bez ryzyka. 

 

---